Zo verlaag je de werkdruk met gezond leiderschap: do’s en don’ts

In een gesprek met een HR-medewerker hoorde Martijn Venus, senior adviseur en trainer Gezond werken bij IZZ, laatst over een ‘knoopjes-incident’. Een teamleider van een zorginstelling in Limburg had naar de HR-medewerker gebeld met een vraag. Er was een knoop van de blouse van een stagiaire gevallen: wat moest ze doen?  

‘Dat vonden wij allebei een teken van deze tijd,’ vertelt Martijn. ‘Door corona zijn zorgprofessionals zo gewend geraakt aan werken volgens protocollen, aan weinig zelf mogen beslissen, dat ze zelfs toestemming vragen om een knoop aan te mogen naaien. Veel zorgmedewerkers staan nog steeds in de brandblusmodus, ook al is de tijd van overvolle corona-afdelingen voorbij.’

Martijn vindt dat in deze post-coronatijd het perspectief van de korte termijn naar de lange termijn mag. ‘Als je gaat werken vanuit die mindset, kun je pas echt dingen veranderen.’

Teamleiders: een onderschatte groep 

In zijn algemeenheid verdienen teamleiders wel wat extra aandacht, vindt Martijn. ‘Als je denkt aan de zorg, denk je al snel aan de medewerker met de handen aan het bed. Maar diegene die daaromheen alles faciliteren, de teamleiders, dat is een vergeten groep.’ 

Terwijl juist zíj degenen zijn die direct invloed hebben op hoe ‘fit de koppies van de medewerkers er bij staan’, zoals Martijn het zegt. ‘Ik durf te zeggen dat een goede teamleider het verloop kan halveren en het verschil maakt in een hoog of laag ziekteverzuim. Zij hebben een niet te onderschatten invloed op het werkgeluk van de medewerkers.’ 

Do's en dont's

Maar hoe zet je die invloed het meest effectief in? Dat leer je haarfijn in de IZZ training Gezond Werken 2.0 (zie kader onderaan de pagina). Martijn, die de training geeft, zet alvast een aantal do’s en don’ts voor op een rijtje.

Toon belangstelling

Een veelvoorkomend vraagstuk hoe je als teamleider omgaat met een belemmerende privésituatie van een medewerker. In hoeverre mag je je daar mee bemoeien? ‘Ik zeg altijd: je kunt niet voorkomen dat iemand in scheiding ligt of mantelzorgtaken heeft. Maar je moet er wel vanaf weten, want zoiets speelt in het hoofd van de medewerker – en dus ook op de werkvloer.’  Een do is om belangstelling te tonen, om zo het taboe eraf te halen dat je zulke zaken niet op de werkvloer zou mogen bespreken.

Een don’t is volgens Martijn om te willen redden. ‘Zeg het ook duidelijk tegen je werknemer: ik kan je problemen niet oplossen. Focus je als teamleider in plaats daarvan op drie stappen: inzicht, dialoog en actie. Die actie kan bijvoorbeeld bestaan uit een doorverwijzing naar personeelszaken, of een workshop over mantelzorg.’ 

Switch van leiderschapsstijl

Ook adviseert Martijn om als leidinggevende te oefenen in switchen van leiderschapsstijl: van manager naar coach bijvoorbeeld. Om zo beter in te spelen op de specifieke behoeften van een medewerker. Daar vertelde hij eerder al eens uitgebreid over in deze podcast van Skipr en Zorgvisie.

Laat leren van anderen

Een ander veelvoorkomende situatie in de zorg is dat sommige collega’s té betrokken zijn bij het werk. Ze blijven ook buiten werktijd bezig met hun cliënten en branden uiteindelijk op. Hoe zorg je er als leidinggevende voor dat iemand bevlogen mag zijn, maar ook weer niet té? Martijn: ‘Ik zou zeggen: laat een medewerker vragen naar hoe collega’s dat doen? We kennen allemaal wel iemand in het team die zaken heel goed van zich af kan zetten. Hoe doet diegene dat?’

Plannen

En ja, Martijn weet hoe moeilijk het is zulke gesprekken op te zetten. Want het is in de zorg nu eenmaal druk-druk-druk. ‘Als het nou steeds niet lukt, dan moet je zo’n gesprek plannen. Je zou bijvoorbeeld na de zomervakantie een meeting kunnen plannen over de vraag: in hoeverre heeft de vakantie bijgedragen aan je herstel? En hoe erg had je dat nodig? Zo leer je weer van elkaar.’

Denk op lange termijn

Terugkomend op het knoopjesincident in Limburg, zou Martijn Venus vooral als grote do willen meegeven om te stoppen met kortetermijndenken als het gaat om gezond werken. ‘Verzuim ontstaat vaak door opeenstapeling van problemen voorafgaand aan de ziekmelding. Zo’n complex en structureel probleem vraagt om een meervoudige oplossing.’

Wat niet betekent dat het onoplosbaar is, voegt Martijn er hoopvol aan toe. ‘Je moet alleen niet verwachten iets wat al lang speelt met één ingreep is opgelost. Je moet op meerdere vlakken actie ondernemen. Doe zelf een training, plan een teamvergadering in over werkplezier, maak nader kennis met HR-team – en houd dat een tijdje vol. Dan kan het niet anders, of je hebt over twee jaar een gezonder team voor je neus.’