Oorzaak en gevolg van slecht slapen in de zorg

Slapen heeft een belangrijke functie in het leven van een mens. Een gezonde slaapduur ligt tussen de zeven en negen uur, en is afhankelijk van persoon tot persoon. Een goede nachtrust blijkt echter niet vanzelfsprekend te zijn, want een opvallend grote groep Nederlanders slaapt slecht. Zo heeft volgens het CBS 19% van alle Nederlandse werkenden slaapproblemen. Dat zijn maar liefst 1,3 miljoen mensen. In de zorg is dat 25% volgens de Monitor Gezond werken van IZZ (aan dit onderzoek uit 2019 namen 12.260 ­zorgmedewerkers deel). 

Oorzaak 1: Werkdruk

Uit onze Monitor blijkt ook dat  zorgmedewerkers het vaakst naar de hoge werkdruk wijzen als oorzaak van slecht slapen. Werkdruk kent meerdere vormen, waarvan deze drie de meest nadelige invloed op de slaap hebben:

• Kwantitatieve werkdruk: te veel werk hebben en onder hoge tijdsdruk werken.
• Emotionele werkdruk: veel emotioneel belastende situaties ervaren.
• Fysieke werkdruk: zich bovenmatig lichamelijk moeten inspannen.

Oorzaak 2: Zorgsector is gevoelig voor slaapklachten

• Alleen al de eenvoudige constatering dat in de zorg veel vrouwen werken, maakt de sector gevoeliger voor slaapproblematiek. Het staat vast dat een vrouw meer last heeft van slaapklachten dan een man. Zo is slecht slapen een typische overgangsklacht.
• De sector kent relatief veel parttimers. En die blijken meer kans te hebben op klinische slaapklachten dan hun collega’s met een contract van 29 of meer uren.
• Ook medewerkers met een dienstrooster slapen vaker slecht dan hun collega’s die zelfroosteren.
• Uit onderzoek blijkt dat drie op de tien zorgmedewerkers aangeven dat wisselende diensten tot een onrustige of gestoorde slaap leiden. Er zijn wel zorgmedewerkers die er geen enkel probleem mee hebben, die er zelfs de voordelen van inzien zoals meer regie over de eigen tijd. Voor de meesten gaat dat echter niet op. Avonddiensten hebben een minder verstorend effect. Maar ’s nachts werken verstoort meer dan eens het slaapritme. En elk jaar langer nachtdiensten draaien zorgt voor weer een beetje grotere gezondheidsschade (voor het onderzoek onder het IZZ ledenpanel zie: izz.nl/slaap/ledenpanel).

Gevolgen slecht slapen

Met regelmaat onvoldoende slapen is schadelijk voor de gezondheid, meer dan menigeen verwacht. Zorgmedewerkers met meerdere slaapproblemen – en die dus klinische slaapklachten hebben – hebben een slechtere algemene gezondheid.

• Vergeleken met collega’s met een gezonde nachtrust hebben ze een lager werkvermogen en een grotere kans op verzuim. Die kans is 1,7 keer zo hoog.
• Ze gebruiken ook meer zorg, zowel fysiek als psychisch.
• Ze lopen daarnaast een groter ­risico op lichamelijke en emotionele uitputting. Ook scoren ze lager op bevlogenheid.
• De weten­schap heeft bovendien een verband aangetoond tussen slecht slapen en aandoeningen als ­diabetes, kanker, hart- en vaatziekten. Kortom, slecht slapen is echt ongezond.