Gezond omgaan met stress is te leren

‘Mensen die na langdurige stress uiteindelijk burn-out raken, zeggen daar vaak dankbaar voor te zijn. Het heeft hen zoveel inzichten gegeven waar ze de rest van hun leven baat bij hebben. Maar medewerkers hoeven niet eerst ziek te zijn om beter te worden. Gezond omgaan met stress is te leren, als medewerker, team en organisatie.’

Ongezond patroon

Non-stop doorgaan, ook buiten dienst de telefoon opnemen, veel zaken tegelijk doen, geen ruimte pakken voor herstel en slaap, ongezond eten, weinig bewegen, denken niet goed genoeg te zijn en (daardoor) alle taken op zich nemen. Zomaar een greep uit de zaken die Hendriks regelmatig als patroon bij zorgmedewerkers ziet terugkeren. Helemaal nu zij door corona onder extra druk en voor een nog grotere uitdaging staan om op een gezonde manier met stress om te gaan. ‘Zorgmedewerkers zorgen van nature graag voor anderen en stellen zichzelf niet vaak voorop. Ze hebben een groot  verantwoordelijkheidsgevoel en vooral de vrouwen vervullen thuis ook het grootste zorgdeel. Bovendien zijn veel zorgmedewerkers privé ook mantelzorger. Als ze dan maar door blijven rennen zonder herstelmomenten, dan plegen ze roofbouw en zegt hun lichaam vroeg of laat stop.’

Fictieve burn-out

Volgens Hendriks begint het doorbreken van deze gewoonten en patronen met bewustzijn. Veel mensen realiseren zich niet dat ze nog geen tien minuten op een dag niets doen en voelen hun lichaam niet protesteren. ‘Om dit te veranderen, hoef je echt niet eerst een burn-out te krijgen’, aldus Hendriks. ‘Wel laten we in onze online academy en met de e-learning stresspreventie deelnemers preventief hetzelfde proces van ontwikkeling en/of herstel doorlopen, als mensen die burn-out zijn.’

Drie niveaus

Wat Hendriks mensen eerst laat doen is in kaart te brengen wat zij op de volgende gebieden aan activiteiten doen en hoe de verhouding daartussen is:

• Privé (thuis)
• Werk
• Persoonlijk (Karaktereigenschappen)

‘Dit geeft inzichten in welke keuzes mensen maken en waarom. We laten mensen ervaren hoe zij zelf verantwoordelijkheid kunnen nemen voor hun keuzes. Dit geeft hen inzichten die helpen om bestaande patronen en niet helpende overtuigingen te doorbreken. Daarnaast besteden we aandacht aan kennisoverdracht en het aanleren van vaardigheden, zoals grenzen stellen, die mensen meteen gaan toepassen. Ook vragen we om te reflecteren op hun handelen, zodat ze verkregen inzichten kunnen toepassen. Individueel of als team.’

Goede basis

Iedereen kan volgens Hendriks vandaag nog beginnen met gezonder omgaan met stress. Een goede basis is hiervoor cruciaal. Medewerkers hebben baat bij de volgende tips waar leidinggevenden hen ook op kunnen wijzen:

• Stress is energie, dus zet daar ook voldoende energie tegenover: zorg voor voldoende kwalitatieve slaap, eet gezond, beweeg voldoende en luister naar je lichaam
• Zorg voor voldoende herstelmomenten
• Minimaliseer afleiding (telefoon, laptop)
• Stop met multitasking
• Maak een gedegen planning en hou je daaraan
• Doorbreek stress verhogende patronen en overtuigingen

Ook medewerkers in de frontlinie op de IC kunnen dit toepassen, al is het twee minuten bij de koffieautomaat of op de wc met een korte ademhalingsoefening of muzieknummer.

Goed voorbeeld doet volgen

Leidinggevenden spelen een belangrijke rol in het gezond omgaan met stress. Zij moeten oog hebben voor signalen van (langdurige) stress bij hun medewerkers. Hendriks noemt de volgende belangrijke signalen bij medewerkers waar u alert op moet zijn:

• Teveel zaken tegelijk doen
• Vermoeidheid
• Niet ‘fit’ zijn
• Prikkelbaarheid
• Vaak lang doorwerken
• Moeite met concentratie
• Snel schrikken
• Moeite met besluiten nemen

Als leidinggevende moet u het goede voorbeeld geven in omgang met stress. Onderstaande tips van Hendriks helpen daarbij:

• Juich ontwikkeling in omgang met stress toe in je team
• Heb oog voor de valkuilen van je teamleden
• Voer daarover ook met elkaar het gesprek
• Wees je met elkaar bewust van signalen van ongezonde omgang met stress
• Maak afspraken met elkaar hoe je elkaar daarop aanspreekt
• Stimuleer dit door te vragen hoe het met mensen gaat en mogelijke zorg uit te spreken
• Faciliteer het gesprek over en de ondersteuning in de omgang met stress, bijvoorbeeld met een intern buddysysteem en/ of (online) training.

Dit komt de gezondheid van medewerkers en daarmee van de organisatie en gezondheidszorg ten goede, reduceert het stress gerelateerde verzuim en daarmee de verzuimkosten.

Meer informatie

• Wilt u stress bespreekbaar maken binnen uw organisatie of team? Bekijk de handreikingen van Koert Hendriks.
• Lees het ervaringsverhaal 'Samen ben je stress nog meer de baas dan alleen' van Hanneke Hermkens, directeur Zorgmed.