Powernappen doet wonderen bij Isala

De nachtdiensten op de intensive care van Isala Zwolle waren nooit erg populair. Met het project ‘Duurzame inzetbaarheid en nachtwerk’ introduceerde het ziekenhuis gezonde voeding en powernaps tijdens de pauze. Nu is het rooster altijd keurig gevuld en is er minder ziekteverzuim.

Ze was nog in twijfel. Zou ic-verpleegkundige Karin Bergman (55) na haar 57e wel of niet doorgaan met nachtdiensten draaien? Na die leeftijd ben je volgens de cao vrijgesteld van werken in de nacht. 

‘Eerst dacht ik: fijn als het niet meer hoeft. Maar sinds het project ‘Duurzame inzetbaarheid en nachtwerk’ hier op de afdeling merk ik dat ik die nachten eigenlijk als heel prettig ervaar. Ik kom er goed doorheen en vind het gezellig werken, dus ik wil nog wel even door. Grappig hoe een paar kleine interventies zo’n groot verschil maken.’ 

Nu is het nog steeds best druk, zeggen Karin en Yvonne, maar op de gangen is daar weinig van te merken. Die gang ziet eruit zoals je verwacht op een ziekenhuisafdeling: linoleumvloer, desinfectiepompjes aan de muur en een koffieautomaat voor bezoekers. 

Uit de IZZ Monitor Gezond Werken 2021 blijkt dat één op de vijf zorgprofessionals klinische slaapklachten heeft. Vooral zorgprofessionals die in onregelmatige diensten werken hebben een slechte nachtrust. 

Het project ‘Duurzame inzetbaarheid en nachtwerk’ loopt sinds maart 2020. Voorheen had de ic-planning in Zwolle moeite de nachtdiensten gevuld te krijgen. Sommige medewerkers konden er slecht tegen, sliepen slecht of herstelden er minder goed van. Met ook nog eens een behoorlijk clubje 57-plussers werd de belasting op de overgebleven medewerkers alleen maar groter. 

Daarom volgde Yvonne in 2020 een minimasterclass in het Jeroen Bosch Ziekenhuis (JBZ), over duurzame inzetbaarheid en nachtwerk. ‘Dat was een enorm inspirerende bijeenkomst’, vertelt ze. ‘Het leek niet heel ingewikkeld of duur om een behoorlijke stap te maken in het welzijn van medewerkers. In het JBZ wist men het ziekteverzuim zo terug te dringen.’ 

De basis onder alle interventies ligt in kennis van de chronobiologie, het systeem dat je biologische klok bepaalt. Het zorgt bijvoorbeeld dat het lichaam ’s avonds melatonine aanmaakt zodat je slaperig wordt en rond vijf uur ‘s ochtends hormonen je darmen alvast activeren, zodat je even later je ontbijt kunt verwerken. 

‘De chronobiologie zegt dat je zoveel mogelijk je natuurlijke dagritme moet vasthouden, ook als je nachtdiensten draait’, vertelt Yvonne. ‘Mensen zijn eigenlijk niet gemaakt voor nachtwerk, maar je kunt wel proberen het ze zo optimaal mogelijk te maken.’ 

Dat betekent bijvoorbeeld: niet suiker- of calorierijk eten, want ’s nachts is je spijsvertering minder actief en maak je minder insuline aan om suikers af te breken. In de koffiekamer van de ic staat daarom nu een goed gevuld houten krat met kiwi’s, sinaasappels en ander fruit. In de koelkast vind je altijd kwark en andere zuivel en om twee uur ’s nachts is het ‘nootjesmoment’. 

‘Daar kijken we altijd met z’n allen naar uit’, zegt Karin lachend. ‘Voor iedereen is er dan een afgewogen bakje ongebrande noten en die zijn echt héél lekker. Het vult goed en je kunt er weer drie uur tegenaan.’ Het is een behoorlijke omslag met hoe zij en haar collega’s hiervoor aten in de nacht. ‘Regelmatig stond er een half buffet op de balie: zakken winegums, koeken, gebak voor bij de koffie. Ook bestelden we wel eens pizza of friet. Er werd behoorlijk gesnaaid.’ 

Ook goede roosters maken een groot verschil om mensen gezond door de nacht te laten komen, vertelt gezondheidsadviseur Henk-Jan Messchendorp. ‘Het mantra rust, reinheid en regelmaat is het belangrijkste. Dus zorg dat medewerkers twee maanden van tevoren hun diensten weten en altijd voorwaarts roteren: van de dag naar de avond naar de nacht. Voorkom ook dat er vaak geruild wordt. Met de nachtdienst moet je niet te veel sollen.’ 

Ook de powernap-ruimte is vast onderdeel geworden van de nachtdienstpraktijk. Karin merkt hoeveel baat ze daarbij heeft. ‘Het klinkt natuurlijk enorm luxe: slapen onder werktijd. Maar het komt mijn werk en de patiënten ten goede, want ik voel me een stuk fitter en alerter. Voorheen was ik ’s nachts weleens zo moe dat ik niet meer op woorden kon komen. Tijdens zo’n powernap van twintig minuten slaap je oppervlakkig, maar je herstelt er wel degelijk door.’ 

Het project heeft vooral bewustwording opgeleverd onder het personeel over wat werken in de nacht en een gezonde leefstijl met je doen.